Ogrzewanie domu oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej to nie tylko kluczowe aspekty komfortu mieszkańców, ale także główne źródło kosztów związanych z utrzymaniem domu – stanowią aż 70 proc. rocznych wydatków. Koszty te są uzależnione od wielu czynników: od standardu izolacji cieplnej budynku, przez rodzaj wykorzystywanego paliwa, aż po efektywność systemu grzewczego. W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i zmieniających się cen energii, wybór odpowiedniego źródła ogrzewania staje coraz trudniejszą decyzją na etapie projektowania budynku. To, na jakie rozwiązanie grzewcze się zdecydujemy, nie tylko wpłynie na komfort życia, ale przede wszystkim zadecyduje o większości stałych wydatków ponoszonych na utrzymanie domu.
Ogrzewanie gazem ziemnym
Ogrzewanie gazowe jest uważane za jedno z bardziej ekologicznych rozwiązań wśród konwencjonalnych źródeł energii. Jest też mało wymagające w obsłudze, co czyni je popularnym wyborem wśród właścicieli domów jednorodzinnych. Kocioł gazowy pozwala na wygodną regulację temperatury, a jego obsługa zazwyczaj nie sprawia problemów. Przed podłączeniem do sieci gazowej powinniśmy wystąpić z wnioskiem do gestora sieci gazowej o wydanie Warunków Technicznych, które określają planowany termin podłączenia budynku do sieci oraz wymagania techniczne do spełnienia po stronie inwestora.
Ceny gazu ziemnego dla odbiorców indywidualnych niestety znacznie wzrosły w 2021 i 2022 roku, co przełożyło się na wyższe rachunki za ogrzewanie – nawet o 50-300% wyższe niż wcześniej. Rząd zareagował na to obniżką VAT z 23% na 8%, a następnie do 0%, oraz zwolnieniem sprzedaży gazu z akcyzy, jeśli jest wykorzystywany do celów grzewczych w gospodarstwach domowych. W rezultacie, orientacyjny koszt ogrzewania domu w 2022 roku, w sezonie grzewczym, wyniósł około 0,27 zł/kWh. Oznacza to, że średni koszt ogrzania dobrze ocieplonego domu o powierzchni 100 m2 mógł wynieść około 2 700 zł, a przy większym zapotrzebowaniu energetycznym koszt ten mógł sięgnąć nawet do 5 000 zł.
Sytuacja ta w roku poprzednim (tj. 2023 r.) znacznie się ustabilizowała do tego stopnia, że ceny gazu ziemnego w roku zaczęły wyraźnie spadać. Zgodnie z komunikatami Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, średnie kwartalne ceny gazu ziemnego skupowanego z zagranicy zaczęły wyraźnie spadać od I kwartału 2023 roku z poziomu 296,51 zł/MWh do poziomu 201,2 zł/MWh w IV kwartale 2023 roku. Choć do cen sprzed kilku lat z pewnością nie wrócimy, to jednak tak spadek cen gazu ziemnego powoduje, ze ponownie staje się on atrakcyjnym wyborem grzewczym.
Dlatego ogrzewanie gazowe choć nie należy do najtańszych metod, jest cenione za komfort, bezobsługowość użytkowania. Warunkiem koniecznym po stronie inwestora, jest wykonanie kotłowni gazowej oraz wewnętrznej instalacji gazowej. Warto pamiętać, że ponosimy dodatkową opłatę za wykonanie przyłącza gazowego. Zgodnie z taryfą nr 12 Polskiej Spółki Gazownictwa w przypadku przyłącza o długości do 15 m opłata ryczałtowa netto za jego budowę wynosi 3417,80 zł. Gdy natomiast przyłącze będzie zdecydowanie dłuższe, a więc powyżej 15 m, trzeba się liczyć z wydatkiem 122,14 zł netto za każdy metr.
Ogrzewanie gazem płynnym
Jeżeli nie mamy możliwości podłączenia się do sieci gazowej, alternatywą może być ogrzewanie domu jednorodzinnego gazem płynnym, z wykorzystaniem nadziemnego lub podziemnego zbiornika LPG. Jest to również rozwiązanie tymczasowe, jeśli w przyszłości planujemy podłączenie do sieci gazowej – wymiana palnika w kotle kondensacyjnym pozwoli na wykorzystanie gazu ziemnego bez konieczności przeprowadzania większych zmian w instalacji.
Zbiornik LPG można zakupić lub wydzierżawić, a jego lokalizacja musi uwzględniać bezpieczną odległość od innych obiektów oraz zapewniać dostęp do napełniania. Do ogrzewania domu o zapotrzebowaniu do 30 kW zazwyczaj wystarczy zbiornik o pojemności 2 700 l, co wiąże się z kosztem kilku tysięcy złotych. Wybór między zbiornikiem nadziemnym a podziemnym zależy od warunków terenowych i wymagań odległościowych – które bliżej określają „Warunki Techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”. Koszty ogrzewania gazem płynnym są mniej więcej dwa razy wyższe niż gazem ziemnym.
Rynek gazu płynnego jest zróżnicowany, a ceny mogą być negocjowane z różnymi dostawcami. Zakup własnego zbiornika daje swobodę wyboru dostawcy paliwa, podczas gdy dzierżawa zbiornika oznacza długoterminową umowę z jednym sprzedawcą. Cena gazu płynnego do celów grzewczych wykazywała znaczne wahania, z 2,33 zł/l w sierpniu 2021 do 4,2 zł/l po inwazji Rosji na Ukrainę. Obecnie cena gazu płynnego znacznie się ustabilizowała i spadła do poziomu 2,4 zł/l w IV kwartale, ub. r. Przy założeniu takiej ceny, koszt ogrzewania domu wyniesie około 0,39 zł/kWh, przy wartości opałowej ok. 24 M w fazie ciekłej i sprawności instalacji na poziomie 95%.
Warto wiedzieć: Dlaczego termomodernizacja budynku jest pierwszym krokiem do obniżenia kosztów ogrzewania i chłodzenia?
Ogrzewanie drewnem i pelletem
W ostatnim roku, w obliczu kolejnych podwyżek cen prądu i gazu, część Polaków przerzuciła się na ogrzewanie domu drewnem i pelletem, uznając je za jedno z najtańszych i najbardziej efektywnych źródeł energii. Ogrzewanie drewnem opałowym okazuje się bardziej oszczędne w porównaniu do ogrzewania elektrycznego czy gazowego, emitując przy tym mniej uciążliwych związków niż ekogroszek. Choć wartość opałowa drewna, na przykład w postaci pelletu, jest mniejsza niż węgla – wymaga to zapewnienia odpowiedniej przestrzeni do przechowywania paliwa. Drewno opałowe musi być suche, zaleca się spalanie drewna o wilgotności 12-20%, które zostało wysuszone przez 1,5 do 2 lata, co zapewnia maksymalną wydajność i długą żywotność kotła.
Pellet, będący sprasowanymi i bardzo twardymi odpadami drewnianymi, poddawanymi procesowi suszenia, emituje niewielką ilość szkodliwych substancji. Jest lekki, co ułatwia jego transport i przechowywanie. Ma postać granulatu i jest idealny do pieców z automatycznym załadunkiem. Wiele osób wciąż preferuje tradycyjne drewno, ale postęp technologiczny umożliwia efektywniejsze wykorzystanie drewna jako wsparcia dla głównego źródła ciepła, np. poprzez systemy dystrybucji gorącego powietrza lub kominki z płaszczem wodnym. W 2022 roku drewno było najtańszym dostępnym paliwem na rynku, a jego zaletą jest także wysoka dostępność. Jest to więc zarówno ekonomiczne, jak i komfortowe rozwiązanie centralnego ogrzewania w nowoczesnych domach. Wymaga jednak uwzględnienia pomieszczenia na kocioł na paliwo stałe klasy V oraz dodatkowe pomieszczenie na magazyn opału.
Ogrzewanie energią elektryczną
Ogrzewanie elektryczne jest dobrym rozwiązaniem grzewczym dla niewielkich domów, gdzie do ogrzania nie mamy ogromnej ilości przestrzeni. Ważne jest również to, aby zainwestować w dobrą izolację cieplną budynku. Wszystko po to, aby uchronić się przed wysoką stratą ciepła i energii elektrycznej. Każdy ubytek przekłada się na spadek opłacalności inwestycji.
W budynkach energooszczędnych najczęściej częściej spotyka się elektryczne ogrzewanie bezpośrednie, wykorzystujące kable lub maty grzewcze. Jest to idealne rozwiązanie w miejscach, gdzie nie ma dostępu do sieci gazowej. Zapewnia wysoki komfort użytkowania. Jest bezobsługowe oraz nieuciążliwe. Dodatkowo możemy swobodnie regulować temperaturę. Wymagane jest jedynie przyłącze energetyczne, a instalacja tego rodzaju ogrzewania nie wymaga budowy komina ani miejsca na składowanie opału. Ten system grzewczy musimy dodatkowo uzupełnić o rozwiązanie, grzejące ciepłą wodę użytkową – może być to rozwiązane zasobnikiem pojemnościowym z grzałką elektryczną lub podgrzewaczami przepływowymi przy punktach wodnych. instalacja fotowoltaiczna, choć nie jest konieczna, może znacząco przyczynić się do pokrycia potrzeb energetycznych budynku, obniżając koszty eksploatacji.
Ogrzewanie pompą ciepła
Pompy ciepła to urządzenia o wielu pozytywnych opiniach. Powietrzna pompa ciepła jest doceniana za bezobsługową pracę systemu, brak emisji szkodliwych zanieczyszczeń. Niewątpliwą zaletą systemu grzewczego opartego na pompie ciepła są również niskie koszty eksploatacyjne. Część energii pozyskuje się bowiem z odnawialnych źródeł, co zdecydowanie minimalizuje koszty ogrzewania. Przy stale rosnących cenach prądu oraz gazu ma to ogromne znaczenie. Największą niedogodnością natomiast jest wysoka cena inwestycji, a dodatkowo w przypadku pomp gruntowych koszty wzrastają o dodatkowe nakłady związane z wykonaniem wymiennika poziomego lub pionowego.
Projektowanie instalacji z pompą ciepła na etapie budowy domu eliminuje potrzebę budowy komina dymowego oraz miejsca na składowanie opału. Podobnie jak w przypadku ogrzewania elektrycznego, dodanie systemu fotowoltaicznego w późniejszym etapie może znacząco przyczynić się do zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych i dążenia do częściowej niezależności od sprzedawcy energii elektrycznej. Pompy ciepła, szczególnie gdy współpracują z instalacją fotowoltaiczną, mogą zaoferować ekonomiczne i ekologiczne rozwiązanie ogrzewania, pasujące do nowoczesnych standardów energooszczędnych budynków – które wykorzystują system wentylacji mechanicznej i ogrzewanie płaszczyznowe.
Właściwa izolacja termiczna budynku odgrywa tutaj kluczową rolę w efektywności ogrzewania płaszczyznowego (zaliczamy do niego podłogowe, ścienne czy sufitowe). Systemy te, pracują przy niskich temperaturach i osiągają najlepszą wydajność w połączeniu z pompami ciepła. Kluczowym aspektem wyboru odpowiedniej pompy ciepła jest jej dopasowanie do strat energii budynku. Im lepsza izolacja np. z wykorzystaniem skalnej wełny mineralnej – tym mniejsza moc grzewcza pompy będzie potrzebna, co bezpośrednio przekłada się na niższe koszty eksploatacji i szybszy zwrot inwestycji. Należy podkreślić, że w budynkach źle ocieplonych, pomimo użycia pompy ciepła, trudno osiągnąć odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach, co skutkuje niższą wydajnością całego systemu i dłuższymi kosztami eksploatacji. Dlatego ważne jest, aby system ogrzewania był naprawdę energooszczędny – niezbędne jest staranne zaplanowanie i wykonanie izolacji cieplnej w kontekście całkowitej efektywności energetycznej budynku.
Przeczytaj także: Pompa ciepła powietrzna w starym domu – czy to się opłaca?
Podsumowanie
Najlepsze sposoby ogrzewania domu jednorodzinnego zależą od szeregu czynników, takich jak dostęp działki do mediów, ceny paliw i gazów na rynku surowców, a także udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym budynku. Jeśli weźmiemy pod uwagę ogrzewanie gazowe i elektryczne, to zwróćmy uwagę – że oferują one wysoki komfort użytkowania i niskie koszty instalacji, ale ich eksploatacja może być droższa w dłuższej perspektywie (ceny tych nośników energii rosną w perspektywie czasu). Pompy ciepła oraz kotły na biomasę np. pellet to rozwiązania bardziej ekologiczne zdecydowanie bardziej ekonomiczne, szczególnie przy odpowiedniej izolacji termicznej budynku. Pompy ciepła będą droższe inwestycyjnie od montażu kotłów na biomasę, jednak nie wymagają obsługi i dozowania paliwa. Bez względu na to, który wariant weźmiemy pod uwagę – koszty uzależnione są od potrzeb grzewczych budynku, a te możemy zminimalizować, stosując odpowiednie materiały izolacyjne.
| Materiał izolacyjny | Koszt na m2 przybliżony | Współczynnik przewodzenia ciepła | Czas trwałości |
| Polistyren ekspandowany (EPS) | 40-60 zł | 0,032-0,040 W/(m·K) | 20-30 lat |
| Skalna wełna mineralna | 50-70 zł | 0,033-0,040 W/(m·K) | 30-50 lat |
| Pianka poliuretanowa | 80-100 zł | 0,022-0,028 W/(m·K) | 30-40 lat |
Tabela 1: Porównanie systemów do ociepleń
Autor tekstu:
Damian Czernik
mgr inż. Damian Czernik, projektuje instalacje sanitarne dla budynków pasywnych i energooszczędnych, członek Niemieckiego Instytutu Budownictwa Pasywnego w Darmstadt, autor tekstów w tematyce budownictwa i odnawialnych źródeł energii.
Opinie